พิธีบวงสรวงและเคลื่อนย้ายลำไยประวัติศาสตร์ต้นแรกในประเทศไทย อายุ 117 ปี และอายุ 108 ปี

เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม 2556 นายสุชล โพธิ์ทองคำ ผู้อำนวยการเขต 3 สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนา ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ และอธิการบดีมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ร่วมเป็นประธานในพิธีบวงสรวงและเคลื่อนย้ายต้นลำไย ณ บ้านน้ำโท้ง ตำบลสบแม่ข่า อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ ก่อนที่จะนำมาปลูกไว้ในบริเวณโครงการพัฒนาที่ดินของมูลนิธิชัยพัฒนาบ้านป่าบง จังหวัดลำพูน

ลำไยต้นแรกของประเทศไทย ที่ชาวจีนนำพันธุ์ลำไยมาถวายเจ้าดารารัศมี พระราชชายาในสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2439 จำนวน 5 ต้น โดยปลูกไว้ที่กรุงเทพมหานคร 2 ต้น และเจ้าน้อยตั๋น ผู้เป็นน้องชายของเจ้าดารารัศมี ได้นำลำไย 3 ต้นที่เหลือมาปลูกไว้ในที่ดินดังกล่าว

ปัจจุบันที่ดินดังกล่าวกลายเป็นตลาดบ้านน้ำโท้งของเอกชนรายหนึ่ง เหลือต้นลำไยดังกล่าวที่เป็นพันธุ์เบี้ยวเขียว ที่ปลูกไว้ 3 ต้นในครั้งแรกเหลือเพียงต้นเดียว อายุกว่า 117 ปี ซึ่งเพิ่งจะตายไปก่อนหน้านี้เพียงประมาณ 1 สัปดาห์ระหว่างการเตรียมเคลื่อนย้าย และมีต้นลำไยที่ขยายพันธุ์จากลำไยต้นดังกล่าวอีก 5 ต้น ปัจจุบันอายุประมาณ 108 ปี โดยทุกวันนี้เจ้าของที่ดินต้องการที่จะพัฒนาใช้ประโยชน์บนที่ดิน ทางกลุ่มเกษตรกรในพื้นที่จึงประสานขอการสนับสนุนจากมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ในการเคลื่อนย้ายต้นลำไยประวัติศาสตร์ทั้งหมดไปปลูกรักษาดูแลไว้

โดยลำไยที่เหลือทั้ง 5 ต้นจะมีการนำไปปลูกไว้ในพื้นที่ 3 แห่ง ได้แก่ 1. โครงการพัฒนาที่ดินของมูลนิธิชัยพัฒนาบ้านป่าบง ตำบลศรีบัวบาน อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน 2. สาขาไม้ผล คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ และ 3. เทศบาลตำบลวังผาง อำเภอเวียงหนองล่อง จังหวัดลำพูน มีเป้าหมายเพื่ออนุรักษ์ต้นลำไยพันธุ์ดั้งเดิมไว้ให้เยาวชนรุ่นหลังได้ศึกษาเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่น่าภาคภูมิใจ ตลอดจนได้ชื่นชม สืบทอด และสร้างการมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์และพัฒนาลำไย เป็นแหล่งเรียนรู้เรื่องลำไยอย่างครบวงจร ทั้งด้านประวัติศาสตร์ การผลิต และสร้างมูลค่าเพิ่ม