โครงการพัฒนาที่ดินมูลนิธิชัยพัฒนาบ้านบึงแวง ต.ศรีภิรมย์ อ.พรหมพิราม จ.พิษณุโลก

โครงการพัฒนาที่ดินมูลนิธิชัยพัฒนา (สหกรณ์การเกษตรและข้าว) บ้านบึงแวง

ตำบลศรีภิรมย์  อำเภอพรหมพิราม  จังหวัดพิษณุโลก

ความคความเป็นมา

                         นางวิจิตร โง้ววัฒนา และครอบครัว ได้น้อมเกล้าฯ ถวายที่ดิน แด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ตั้งอยู่ที่ หมู่ที่ 3 ตำบลศรีภิรมย์ อำเภอพรหมพิราม จังหวัดพิษณุโลก  เนื้อที่รวม 879 ไร่ 50 ตารางวา ในปี 2544 มูลนิธิชัยพัฒนาได้ดำเนินการสำรวจรังวัดที่ดินเพื่อเปลี่ยนแปลงเอกสารสิทธิ์จาก นส.3ก. เป็นโฉนดที่ดิน มีเนื้อที่เหลืออยู่จำนวนทั้งสิ้น 849 ไร่ 17.9 ตารางวา เนื่องจากตัดไปเพื่อการขุดลอกคลองและขยายถนนสาธารณะในหมู่บ้าน

พระราชดำริ  

                         สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนา ร่วมกับสำนักงาน กปร.  ได้ดำเนินการพัฒนาพื้นที่ดังกล่าวตามแนวทางที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้พระราชทานพระราชดำริไว้คือ "ให้ใช้ประโยชน์จากพื้นที่ทั้งหมด โดยให้เป็นพื้นที่ปลูกข้าวและทำกิจกรรมสหกรณ์ผู้ทำนา สำหรับราษฎรที่อยู่ในพื้นที่เดิม ให้ทำสัญญาเช่าที่ดินกับมูลนิธิชัยพัฒนา โดยให้มีพื้นที่และขนาดที่ดินเท่ากับที่ทำกินอยู่เดิม"  ต่อมา ในปี 2549 สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนา ได้ร่วมกับคณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ในการเข้ามาสำรวจพื้นที่โครงการฯ พร้อมกับได้ดำเนินการจัดทำแผนงานโครงการเป็นโครงการแปลงเกษตรทฤษฎีใหม่แบบผสมผสานตามแนวพระราชดำริ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นแหล่งศึกษาหาความรู้ในการทำการเกษตรในพื้นที่ และเป็นโครงการบริการวิชาการทางด้านการเกษตรแก่เกษตรกรและผู้ที่สนใจทั่วไป

หน่วยงานรับผิดชอบ  

                       สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนา

                       มหาวิทยาลัยแม่โจ้

                       ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลก

ผลการดำเนินงาน

                      สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนา ได้ประสานกับมหาวิทยาลัยแม่โจ้ อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ ในการดำเนินการพัฒนาที่ดินแปลงดังกล่าว โดยในปี2551 ได้จัดทำแผนพัฒนาปรับปรุงดูแลรักษาพื้นที่ โดยมี 3 กิจกรรมที่ปฏิบัติ ดังนี้

                       1.  กิจกรรมการปลูกไม้ผล    ได้แก่

                               - แปลงเรียนรู้เทคโนโลยีการผลิตและขยายพันธุ์ส้มโอ ได้ดำเนินการ ให้น้ำ ให้ปุ๋ย ตามความเหมาะสมกับความต้องการของส้มโอ ดูแลด้านวัชพืชต่าง ๆ รอบโคนต้น  และเตรียมต้นกล้าเพื่อรอการขยายพันธุ์ส้มโอ ทั้ง 4 พันธุ์ เพื่อขยายผลให้กับชาวบ้านได้ปลูกกันในพื้นที่และจำหน่ายให้แก่เกษตรกรที่สนใจต่อไป

                               - แปลงเรียนรู้เทคโนโลยีการผลิตและขยายพันธุ์มะนาวนอกฤดู ในวงบ่อซีเมนต์   ได้บังคับให้มะนาวออกฤดู จำนวน 50 ต้น ในช่วงเดือนเมษายน  ได้ผลผลิตจำนวน 100 - 120 ลูกต่อต้น  ซึ่งได้จำหน่ายไปบ้างและคงสภาพเดิมไว้ให้เกษตรกรดูเป็นตัวอย่างในแปลง เป็นต้น หลังจากที่เก็บผลผลิตมะนาวบางส่วน  ได้ดำเนินการขยายพันธุ์โดยวิธีการตอนกิ่ง  ประมาณ 500 กิ่ง  เพื่อจำหน่ายและขยายผลให้เกษตรกรในพื้นที่ที่สนใจต่อไป 

                               - แปลงเรียนรู้เทคโนโลยีการผลิตและขยายพันธุ์ไม้ผลผสมผสาน การจัดการดูแล แปลงเรียนรู้เทคโนโลยีการผลิตและขยายพันธุ์ไม้ผลผสมผสาน  เช่น ต้นมะปราง  ต้นฝรั่ง ต้นน้อยหน่า  ต้นมะม่วง  ต้นมะละกอ เป็นต้น  ให้เหมาะสมกับความต้องการของพืชแต่และชนิด และปลูกมันเทศเป็นพืชแซมระหว่างแถว  เพื่อใช้พื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด

                               - แปลงเรียนรู้เทคโนโลยีการผลิตและการขยายพันธุ์มะพร้าวน้ำหอม ได้ดำเนินการจัดการด้านวัชพืชตามโคนต้น ให้น้ำให้ปุ๋ย ตามความเหมาะสม เพื่อให้ต้นมะพร้าวน้ำหอมสามารถให้ผลผลิตในปีต่อ ๆ ไปได้

                       2.  กิจกรรมปลูกพืชล้มลุก  โดยได้ปลูกผักเพื่อเพิ่มความหลากหลายของชนิดผักต่าง ๆ ในแปลงเพื่อมีผลผลิตมากมายออกจำหน่าย  ส่วนแปลงปลูกพืชล้มลุก มีการปลูกพืชหมุนเวียน เช่น มันเทศ  ข้าวโพดหวาน  ถั่วต่าง ๆ เป็นต้น ผลิตเป็นเมล็ดพันธุ์ขยายให้เกษตรกรในพื้นที่  และนำไปจำหน่ายเพื่อเป็นรายได้ของโครงการฯ  ที่เหลือก็นำมาบริโภคภายในโครงการ ฯ

                       3. แปลงเรียนรู้เทคโนโลยีการผลิตปุ๋ยหมักและปุ๋ยน้ำชีวภาพ เพื่อใช้ในแปลงปลูกพืชต่าง ๆ ภายในโครงการฯ โดยจะใช้สลับกับสารเคมีเป็นการลดการใช้สารเคมี เป็นการใช้ประโยชน์จากพืชสมุนไพรในท้องถิ่นให้เกิดประโยชน์  เพื่อลดต้นทุนการผลิต ลดการใช้ปุ๋ยเคมี และสารเคมีในการปราบแมลง-ศัตรูพืช

                       4. การทดสอบผลิตเห็ดในโรงเรือน ได้เริ่มจากการซื้อก้อนเห็ดที่สำเร็จรูปมาแล้ว มาทดสอบผลิตในโรงเพาะชำก่อน  หลังจากนั้น จึงเริ่มเรียนรู้กระบวนการผลิตที่มีความเหมาะสมกับสภาพพื้นที่  การดูแลรักษาเห็ด  ตลอดจนการเก็บเกี่ยว และการจำหน่าย เพื่อเป็นทางเลือกให้กับชาวบ้านที่สนใจและสามารถนำไปปฏิบัติได้

                       5.  โครงการเลี้ยงหมูหลุม โครงการเลี้ยงไก่พื้นเมือง  โครงการเลี้ยงปลาในกระชัง ได้มีการทดสอบการเลี้ยงสัตว์ต่างๆ เพื่อเป็นแนวทางเลือกสร้างรายได้เสริมให้กับชาวบ้าน ที่สนใจ เพื่อนำไปปฏิบัติตามได้ 

                       สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนา ร่วมกับ ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลก ได้ดำเนินงานการทดสอบเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดีในแปลงเกษตรกร จำนวน 10 ราย รายละ 5 ไร่ ดังนี้ ส่งเสริมการปลูกข้าวพันธุ์พิษณุโลก  2  จำนวน 9 ราย  ส่วนอีก 1 ราย  ปลูกข้าวพันธุ์ กข29  เกษตรกรได้ปลูกโดยวิธีหว่านน้ำตม ใช้อัตราเมล็ดพันธุ์ 20 กิโลกรัม/ไร่ โดยได้นำเมล็ดพันธุ์ไปให้เกษตรกรเพื่อปรับเปลี่ยนวิธีการปลูก ซึ่งแต่เดิมใช้เมล็ดพันธุ์ 40 กิโลกรัม/ไร่  ถ้าเกษตรกรสามารถเปลี่ยนแปลงและยอมรับเทคโนโลยีการใช้เมล็ดพันธุ์ให้น้อยลงได้ จะเป็นการลดต้นทุนการผลิตได้อีกวิธีหนึ่ง  นอกจากนี้ได้แนะนำและอบรมถึงวิธีการเตรียมแปลงเพื่อกำจัดข้าวเรื้อ การกำจัดวัชพืชและการใส่ปุ๋ย รวมทั้งการตัดพันธุ์ปน เพื่อกำจัดข้าวปนในระยะแตกกอ  ออกดอก และโน้มรวง เพื่อให้เกษตรกรได้เข้าใจถึงวิธีการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดีในแปลงเกษตรกร นอกจากนี้ ได้มีการจัดวันสาธิตเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวในแปลงเกษตรกร   รวมทั้งมีการสาธิตการตัดข้าวปนในแปลงเกษตรกร เพื่อให้เกษตรกรที่อยู่ในพื้นที่ใกล้เคียงได้รู้จักแปลงเมล็ดพันธุ์ที่มีคุณภาพดีในหมู่บ้านและส่งเสริมวิธีการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดีให้มีมากขึ้น  ส่วนปัญหาที่เกิดขึ้น จะเกี่ยวกับวัตถุดิบที่มีราคาสูงขึ้น ทำให้ต้นทุนการดูแลรักษามีราคาเพิ่มขึ้นตามราคาวัตถุดิบ                         

การดำเนินงานในระยะต่อไป

                        จะดำเนินการพัฒนากิจกรรมเดิมในโครงการ ฯ ตามแผนงานที่ได้กำหนดไว้ และเพิ่มเติมโครงการเพื่อเป็นทางเลือกให้กับชุมชน ดังนี้

                    1. โครงการผลิตน้ำส้มควันไม้เพื่อลดการใช้สารเคมี    น้ำส้มควันไม้ เป็นผลิตภัณฑ์อีกชนิดหนึ่งที่สามารถขับไล่แมลง ศัตรูพืชได้ดีระดับหนึ่ง ซึ่งมีกรรมวิธีการผลิตที่ไม่ยุ่งยาก  และสามารถลดค่าใช้จ่ายในการซื้อสารเคมีของเกษตรกร  ซึ่งในพื้นที่ของโครงการฯ ได้นำมาใช้กับแปลงผลิตมะนาวและไม้ผลอื่น ๆ เพื่อเป็นการสาธิตการพึ่งพาตนในพื้นที่ของโครงการฯ

                    2. งานบริการวิชาการแก่ชุมชน  จะแบ่งลักษณะของงาน ออกเป็น 3 ลักษณะ คือ การฝึกอบรม  การสาธิตและนิทรรศการ   และการให้คำปรึกษาด้านการเกษตร เป็นต้น

                           ศูนย์วิจัยข้าวจังหวัดพิษณุโลก จะได้ทำการขยายผลการทดสอบเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดีในแปลงเกษตรกรข้างเคียงที่สนใจต่อไป