โครงการห้วยองคตอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อ. เมือง จ. กาญจนบุรี

ความเป็นมา 

                        ต่อมา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานพระราชดำริให้ดำเนินการจัดหาที่ดินจำนวนหนึ่งนำมาใช้จัดทำโครงการเพื่อพัฒนาและช่วยเหลือประชาชนในบริเวณพื้นที่ดังกล่าวและพระราชทานชื่อว่า โครงการห้วยองคตอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ และจากมูลนิธิชัยพัฒนา เข้าร่วมสนับสนุนโครงการฯ ทั้งนี้ ในการดำเนินงานโครงการฯ ได้ยึดหลัก "บวร" และการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ เพื่อให้ราษฎรได้อยู่อาศัยและทำกิน กับธรรมชาติอย่างเกื้อหนุนกัน

                         โครงการห้วยองคตอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตั้งอยู่ที่ตำบลสมเด็จเจริญ อำเภอหนองปรือ จังหวัดกาญจนบุรี มีพื้นที่ครอบคลุม 4 หมู่บ้าน ได้แก่ หมู่ที่ 2 บ้านเขาหินตั้ง หมู่ที่ 3 บ้านห้วยแม่ระวัง หมู่ที่ 4 บ้านม่วงเฒ่า และหมู่ที่ 5 บ้านบารมี รวมเป็นพื้นที่โครงการทั้งหมดประมาณ 20,625 ไร่ โดยสามารถแบ่งแผนการดำเนินงานหลักได้ดังนี้

            1.  แผนงานด้านการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและจัดระเบียบชุมชน

1.1 งานพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร โดยดำเนินการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำ จำนวน 5 แห่ง พร้อมระบบส่งน้ำเข้าพื้นที่การเกษตร พร้อมทั้งขุดสระน้ำในพื้นที่การเกษตรและขุดลอกลำห้วยเป็นระยะๆ  

1.2 งานพัฒนาด้านสาธารณูปโภค ดำเนินการก่อสร้างถนนลูกรัง ถนนลาดยางและถนนคอนกรีตในบริเวณแปลงที่ดินทำกินและแปลงที่อยู่อาศัย จัดสร้างระบบไฟฟ้า ระบบประปา โทรศัพท์ทางไกลผ่านดาวเทียม จัดสร้างโรงพยาบาลขนาด 30 เตียง 1 แห่ง โรงเรียนมัธยม 1 แห่ง โรงเรียนประถมศึกษา 2 แห่ง ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน 1 แห่ง ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก 4 แห่ง และวัด 4 แห่ง

1.3  งานจัดแปลงที่อยู่อาศัย และแปลงที่ดินทำกินให้แก่ราษฎร ดำเนินการจัดแปลงที่อยู่อาศัย ดังนี้

- จัดแปลงที่อยู่อาศัย แปลงละ 1ไร่ จำนวน 652 แปลงรวมเป็นจำนวน  เนื้อที่ 652 ไร่

- จัดแปลงริมถนน กรป. กลาง (ตามการครอบครองของราษฎรเดิม) จำนวน 235  แปลง รวมเนื้อที่ 332 ไร่

- จัดแปลงอาคารพาณิชย์ แปลงละ 45 ตารางวา จำนวน 259 แปลง รวมเนื้อที่ 29-0-55 ไร่

รวมแปลงที่อยู่อาศัย จำนวน 1,146 แปลง เนื้อที่ 1,013-0-61 ไร่

- ดำเนินการจัดแปลงเกษตรกรรมในพื้นที่เขตส่งน้ำอ่างเก็บน้ำทั้ง 5 แห่ง โดยจัดพื้นที่แปลงละ 8 ไร่ จำนวน 906 แปลง รวมเป็นจำนวนเนื้อที่ทั้งหมด 7,248 ไร่

- เมื่อวันที่ 6 มิถุนายน 2544 ฯพณฯ พลอากาศตรีกำธน สินธวานนท์ องคมนตรี ได้เป็นประธานในพิธีมอบหนังสือรับรองการทำประโยชน์(ชั่วคราว)แก่ราษฎร จำนวน 810 ราย

 2. แผนงานด้านพัฒนาสังคม

ดำเนินการให้มีการรวมกลุ่มต่างๆ เพื่อให้ราษฎรมีส่วนร่วมในการพัฒนาท้องถิ่นและช่วยเหลือชุมชน ตลอดจนสนับสนุนกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อสร้างความสามัคคี ยกตัวอย่างเช่น กลุ่มที่มีบทบาทด้านสังคม ได้แก่ คณะกรรมการสตรีหมู่บ้าน กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต กลุ่มอาชีพ ได้แก่ กลุ่มผู้ใช้น้ำกลุ่มผู้เลี้ยงไก่ไข่

3. แผนงานด้านการพัฒนาเศรษฐกิจ

ดำเนินการส่งเสริมให้เกษตรกรทำการเกษตรแบบผสมผสาน มีการปลูกพืชหลายชนิดมีการเลี้ยงสัตว์ มีการรวมกลุ่มอาชีพต่าง ๆ จัดหาอาชีพเสริมให้แก่ราษฎร ยกตัวอย่างเช่น การปลูกผักปลอดสารพิษ การส่งเสริมการปลูกไม้ผล ส่งเสริมการเลี้ยงไก่ไข่ เป็นต้น

                         4. แผนงานด้านการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ดำเนินการปลูกป่าในพื้นที่ที่ได้จัดไว้เป็นพื้นที่อนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่าเนื้อที่ประมาณ 7,000 ไร่ โดยได้เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2534 เป็นต้นมา เพื่อให้สภาพป่าไม้กลับมามีความอุดมสมบูรณ์เหมือนเดิมเป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร โดยได้ดำเนินการปลูกป่าบริเวณที่เป็นภูเขา เชิงเขา พื้นที่เหนืออ่างเก็บน้ำ และตามแนวคลองส่งน้ำชลประทาน นอกจากนี้ยังได้มีการปลูกป่าในพื้นที่ส่วนกลางบริเวณชุมชนโดยให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการปลูกป่าและบำรุงรักษา 

หน่วยงานที่รับผิดชอบ

สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ (กปร.) 

ผลการดำเนินงาน

                         สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนาได้ส่งมอบโครงการห้วยองคตอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ ให้สำนักงาน กปร. พิจารณาดำเนินการต่อไป

สุเมธ ตันติเวชกุล เลขาธิการมูลนิธิชัยพัฒนา และเลขาธิการ กปร. อธิบดีกรมชลประทาน พร้อมคณะเจ้าหน้าที่ว่า ได้ทรงทราบว่า พระเทพญาณรังษี (พระอาจารย์จันทร์ คเวสโก) ได้ไปดำเนินการพัฒนาพื้นที่ตำบลหนองปรือ อำเภอบ่อพลอย จังหวัดกาญจนบุรี (ปัจจุบันคือพื้นที่ตำบลสมเด็จเจริญ อำเภอหนองปรือ จังหวัดกาญจนบุรี) ซึ่งจะก่อให้เกิดประโยชน์แก่ราษฎรเป็นอย่างดี  จึงให้เลขาธิการมูลนิธิชัยพัฒนา ประสานและสนับสนุนการดำเนินงานโครงการ รวมทั้งให้กรมชลประทาน พิจารณาก่อสร้างอ่างเก็บน้ำตามลำน้ำต่างๆ ของห้วยตะเพิน ในเขตอำเภอบ่อพลอย จังหวัดกาญจนบุรี และอำเภอด่านช้าง จังหวัดสุพรรณบุรี เพื่อจัดหาน้ำช่วยเหลือราษฎรในเขตโครงการ ทำให้มีน้ำทำการเพาะปลูก อุปโภค - บริโภค ได้ตลอดปี และสมควรปลูกป่าตามบริเวณขอบอ่างเก็บน้ำต่างๆที่ทำการก่อสร้างด้วย